Aboitiz Power: 3 million nga kahoy sa 2015

Ingna ngano mogasto ang AP management sa dakong kantidad para lang magtanom ug mag-mentinir niini? Ang tubag mao: Naa konsensiya ang AP kay nagabuga ang ilang pipila ka mga planta og Carbon dioxide. Pero dili tanan ilang planta naga-prodyus og CO₂ nga makadaot sa kinaiyahan.

Pero para atong masayran, ang AP dili lang nagadepende sa bunker fuel ug coal. Sa Luzon naa sila napalit sa Napocor mga dagkong hydro sa Ambuklao/Binga, sa Magat ug uban pa. Napalit pod sa AP kadaghanan sa mga geothermal nga planta sa Bicol ug Laguna.

Ang Carbon dioxide naa maayong ginahatag sa ato. Kay kini ang ginagamit sa mga tanom para magbuhat og carbohydrates kon CHO. Ang atong mga pagkaon sama sa kan-on nagagikan sa CO₂ pati na H₂O o tubig. Pinaagi sa init o photosynthesis mabuhat kining CHO o kahoy. Kini dili makaon kay complex carbon man.

So ang management sa Aboitiz Power naglaom nga ang sobrang CO₂ ilang makolekta pinaagi sa photosynthesis—ang pinakadakomh kemikal reaksyon sa kinaiyahan para, maibsan ang dakong hagit sa climate change.

Ang climate change naggikan sa pagka-trap sa init gikan sa giinitan nga mga butang kaparehas sa sementadong karsada. Ang CO₂ ug methane gas nagapugong sa pag-escape sa init pinaagi sa greenhouse effect.

Ang buot pasabot sa greenhouse effect nga ang maong house  makasulod ang init pinaagi sa plastic o glass cover pero dili makagawas. So mag-init ang sulod da greenhouse.

Ang Aboitiz Power naglaom nga makatanom og 3 milyon nga kahoy sa Pilipinas sa tuig 2015 sa programang  APARK kon Aboitiz Passion for Agroforest and Reforest to Keep. Na-estimate sa AP nga ang 3 milyon nga kahoy makasuyop og 64,000 tons nga CO₂ o 2kg CO₂ kada kahoy.

Ang overall in-charge anis a AP mao si Madam Marge Gravador, MSc sa Forest Management sa Australia. Ang in charge diri sa Maco, Comval mao si Madam Mayette Campomanes, Admin Officer sa Maco Barge o Therma Marine.

Nangandoy si Mayette nga nga proyekto sa Maco nagsugod og 10,700 nga kahoy (rubber ug durian) dapat maging modelo sa sustainability kay dili lang kahoy ang itanom kay pati na ang pagdawat sa komunidad sa proyekto.

Ang akong kasinatian sa Abreeza

Ang pinakabag-o ug pinakasikat nga mall karon sa Mindanao mao ang Abreeza sa Davao  City. Abreeza: buot pasabot-Abri-Bulza! He he he!

photo from Pham Perales

Halos di ko makatuo nga ang bagsak nga basakan kaniadto naging luna na man sa dakong mall. Kaning basakan duol ra sa USEP nga akong gipuy-an sa 6 ka tuig sa atong termino pagka-presidente.

Sus kay nag-attend ko sa Media Forum nga gipahigayon sa Aboitiz Power c/o si Willy Rodolfo.

Nagbisita mi kauban sila si Pham Perales (Peramore) o mas nailhan sa Radio Caritas ug STV10 nga DJ Chloee sa oras ng 1:00-3:00 PM, Marge Candido, ang editor sa Medianet Balita ug ang batan-ong “bodyguard, photographer” nga si Jun-Jun Ajos (sagol luy-a ug kamatis). Akong nahalata nga parehas ang style sa ngalan ni Marge Candido ug Willy Rodolfo. Ang ilang family name mga first name! He he he! Gamay nga intriga! Pareho man sila single di ba?

Walay kalabutan kini sa isyung polusyon sa coal power! Ha ha ha!

Kitang tanan may kasalanan sa pag-init sa kalibotan

 Ngek! Tinuod ba?

Sus tan-awa ra: matag higayon nga mogamit kita og kuryente, may kasalanan. Kay naga-prodyus ta og greenhouse gases (GHG) ilabi na kung gikan sa non-renewables sama: oil, coal ug natural nga gas.

Kada nagsakay ‘ta og sakyanan nagagamit og fuel sama sa motor, kotse, eroplano, kada nagakaon to og laming karne, kay kada hayop atong giatiman nagaprodyus og methane gas. Kining gas sus grabe kaayong mag-sara mas makadaut sa kinaiyahan kaysa Carbon dioxide. (CO₂)!

Unsa man ang pamaaging ma-reduce o mapagamay ang emission? Mogamit ang katilingban og renewable energy sama sa hydro, hangin, thermal, ocean waves, oup. Unsa man ang pamaaging ma-reduce ang CO₂ sa kahanginan? Magtanom og kahoy kay daghang kaayohan ang ihatag kanato: ang kahoy mokaon og CO_2. Ang kahoy nagagunit sa yuta para dili ma-anod. Ang kahoy nagagunit og tubig para dili sige’g baha. Ang kahoy nagahatag og limpyong tubig nga ilimnon. Ang kahoy nagahatag og mga limpyong sapa para sa isda ug swimming pool. Ang kahoy nagahimo og mga agianan sa ulan para moadto sa aquifer o deposito sa ilalom sa yuta nga pwedeng i-pump/ibomba para sa water system o irigasyon.

So tinuod kaayo ang sinultian: “Ang kahoy mao kinabuhi.” Magtanom kita, dili nato putlon kay kung putlon nato, kita ra gihapon ang maigo! Gets nyo? Klaro? So ang pinakaayong gamit sa atong mga bakilid nga kayutaan dili gamiton para maisan.

Ngek! Gutomon man ta kung dili ta magtanom og mais! Wait lang. Tamnan nato og cacao, kape, ug uban pa, para dili madugay, 18 ka bulan, naa na ta income.

Para naa ta ipalit og bugas, mag-atiman kita og mga manok, kanding,  baka, tilapia, ug uban pa. Maghulam ta og luna, tamnan og gulay. Magbuhat ta og nursery para may ibaligyang seedlings.

Mas dali maka-income kung atong buhaton ang mais cornic.

Kung ang kape buhatong ready to cook native coffee; ang cacao buhatong tablea.

Katawhan: gahi’g ulo

Sa tinuod lang daghang problema ang ‘Pinas kay daghang gahi’g ulo.

Bahala na mo masuko sa ako, oki lang, basta ang mensahe nato moduot gayud.

Nakahinumdom ko kaniadto nga nagsulti si anhing Gob Amatong sa DavNor nga “Ang kausaban nagkinahanglan dili lang sa gobyerno, kondili pod sa katawhan.”

Korek ka gob, ang mensahe nimo buhi pa bisan kung wala ka na.

Sa akong paglantaw daghang ugali/kinaiya sa katawhan nga hiwi. Pananglitan: nag-ingon ang mga eksperto sa nutrisyon: “Ang brown rice, kanang kausa ra magiling, ok kaayo kay daghang sustansiya ilabi na Vitamin B, protina ug naa pa fiber.

Pero gahi man ulo ang katawhan, di ba? Gusto nila kaonon ang grabe ka-puti nga bugas. Gikiskis ug kuno ang “bran” duha ka beses. Nawala ang Vitamin B, protina ug ang fiber nga para mo-reduce ang cholesterol sa atong lawas. Unya mopalit og fiber sa bote gikan botika!

Mas barato pa gyod ang brown rice. Atong balikon. Mas barato ug mas masustansiya ang brown rice.

Pero walay nada. Sige gihapon puti nga bugas, nga mas mahal sa brown rice. Buangit no?

Sa laing bahin, ang mga nagkaon og mais mas gusto pod puti nga bugas. Dili ba mas lami kini. Ayaw sila sa mais nga yellow bisan mas barato ug mas masustansiya kay daghang Vitamin A! ANg Vitamin A nagapalig-on sa lawas batok sakit. rason nga ayaw? Dili sila anad.

So ang yellow nga mais paras baboy ug manok. Hay, mas maayo pa baboy ug manok, first class ilang gikaon. Nabali na hinuon.

Sa panahon sa kalisod, mas practical unta ang katawhan pero gahi’g ulo. Mas bulok ilang pagkaon.

Unsay tawag sa mga katawhan nga gahig ulo? Unsa man buot pasabot sa stupido? Ang diksyonaryo  Binisaya nag-ingon: Stupido—kanang tawo nga dili makahibalo magdesisyon unsay mali ug tama. Kanang makahibalo mag-desisyon, oki pa sa olright!

Unsa, diha pa mo sa mas mahal ug bulok nga pagkaon? Sulayi ang mas barato ug mas masustansiya.

Sa atong kahimtang sa kalisod dapat naa ta mga importante’ng kausaban, k?

Wala daw mabuhat sa problemang bagyo?

Nag-ingon si Dr. Nathaniel Servando, Chief sa PAG-ASA nga wala daw mabuhat ang iyang ahensya sa pagpuksa o pagpalihis sa ‘Pinas sa mga bagyo.

Pero sa iyang sulat kanato kaniadtong 17Feb.2011, iyang giangkon na ang cloud-seeding operation sa dry ice, nga pwede’ng makambyohan ang direksyon sa bagyo a-ni Irving Langmir, usa ka meteorologist. Ang problema lang kay sa USA nagreklamo ang ubang states nga naigo.

SO PWEDE DIAY MAKAMBYOHAN ANG DIREKSYON SA BAGYO!

Ang sunod niyang contra-argumento: Magastos daw: Di ba mas magastos ang danyos, nangamatay ug angol. Nawalaan og mga balay, naisturbo, nawalaan og pag-asa na PAG-ASA?

Ang problema sa states wala man sa ‘Pinas. Ngano dili studyohan? Giingon ni Servando: DIli maayong hilabtan ang bagyo kay 50% sa ulan sa Pilipinas gikan sa bagyo.

Sa ato pa ok ang bagyo kay Servando. Pero kung ang iyang pamilya mamatyan seguro mag-ingon siya: ah, eh dili ok!

Nag-ingon pa siya nga imposibleng mapuksa ang gagmay pang bagyo nga gitawag pa lang buhawi. 20 ka bagyo man lang ang problema.

Ang bagyo naga-develop kung ang atmosphere mainit. So para mapatay ang gagmay’ng bagyo o buhawi, paulanon lang para dili madayon kay ang low pressure area gumikan sa init maging tugnaw na man.

Ang atong sugyot sa atong kahimtang nga makaluluoy sa bagyo, baha ug uban pa, kambiyohan si Servando kay siya ang problema, pati na ang secretary sa DOST, kay walay pulos ang Department of Suka and Toyo.

Hoy gising DOST! Pwedeng tukion kay may solusyon: Patyon ang buhawi para dili modayon ang bagyo.

Paulanon lang sa low pressure area para maging high pressure area na! so mamatay ang gamay nga bagyo. Gets nyo?

May mas dakong buaya pa sa Agusan!

Ang kulay niining buaya, silver o puti. Unya ang kinaiya sa maong buaya mao ang pagkakusog nga mokaon og utok ilabi na sa mga bata. Lami kaayo sa iya ang utok kay kini ang number one niyang gina-atake. Ginakaon pod niya ang kidney o liver! Nakahibalo pod siya mopili og lamian!

Morag nakatuon siya sa nutrisyon unsa parte sa lawas daghang sustansiya.

Sa mga laing nasud ginakulong nila kining ginatawag natong buaya para dili siya makahatag og problema. Pero diri sa ‘Pinas kulang ang aksyon sa gobyerno. Atong nadungog nga naa na man daw pundong minilyon ka pesos pero hangtod karon wala pa gihapon separate nga pond o kulungan para dili na makaadto pa sa mga komunidad nga sa daplin sa Agusan River ug Agusan Marsh.

Sa pagkakaron daghan na mga anak kining buaya kay napabay-an man sa gobyerno pati na sa mga Non-Government Organizations (NGOs) sama sa Agusan Development Foundation nga gipangulohan ni Dr. Alex Linao. Siya pod ang co-chairperson sa Agusan Biodiversity Management Committee.

Nag-ingon siya nga posible nga si Lolong nabiktima lang sa illegal fishing sama sa paggamit og electric rod, onp.

Mga honorables  sa panggamhanan, any comment?

Pwede ba Dr. Linao, sir isali pod sa inyong concern nga kontrolon na ang pagdaghan pa sa kinaiyahan sa Agusan River ug Marsh sa puting buaya?

Unsa man kining puting buaya nga nagakaon og utok, atay ug bato sa katawhan? Ngano man nga  atong gina-awhag ang iyang Foundation nga puksaon na kining pinakadako ug pinakadelikado ug pinakakuyaw nga “mananap”.

Sori kay ako kamo gi-bitin sa ngalan sa pinakadakong buaya sa atong kinaiyahan sa Agusan River ug Marsh; kini si Lolang Mercury lang!

Kung walay aksyon karon, dili na modugay naa na mabiktima sa nagkaon og lami nga tilapia, bangus, dalag, hito, pupoyo ug uban pa.

Ang rota sa mercury ngadto sa atong utok mao: ang mercury kauban ang tailings ginalabay sa sapa. Dili kini ma-absorb o mahilis sa tiyan sa mga isda.

Ang mercury maging methyl mercury, unya kini mahilis sa plankton, kanang gamay kaayong green nga pagkaon sa isda. So kung atong kaonon ang lami nga isda, ato na maangkon ang mercury ngadto sa utok, bato ug atay.

Ang mga bata mas dali nga maapektuhan. Ang mga sintomas mao ang pagkurog-kurog kay nadaot na ang utok.

So ang mercury ang pinakadakong buaya/hulga sa Agusan. Dili si Lolong ug mga kaubanan!

Congrats PNP Chief Bartolome

Congrats kay Chief Bartolome,

New top official sa PNP;

Ipadayon ang reporma,

Sa PNP murag bad na!

Unsa man ang kabulukan,

Pero ang ‘ayo mas daghan;

Daghang probs rekomendasyon,

Di dugang budget solusyon!

Sus kadaghang may celfone,

PNP you are not alone;

Kada purok pagabuhaton,

Text brigade pagapundaron.

Taga purok may tigsumbong,

Tig-text, tig-call ug tig-hunghong;

Sus asa pa man magtago,

Ang mga bulukis ano?

PNP chief Bartolome,

You will succeed gayud pirme,

Kung tig-text inyong hatagi,

Pahalipay, proteksyoni.

Involve opisyal LGU,

Pero tigsumbong sikreto;

Naa pod coding tig-texting,

Para dili mailading!

Kining yunik pamaaging;

Mga cops nagakotonging;

Klase-klaseng criminaling,

Mawala na sa listaing!

Mag-retire pinakamaayo,

Kasaysayang PNP po;

Kung magawa nawa ninyo,

Text-call brigade pagbuo!